Czym jest i na czym polega dyrektywa CPR? 

Przystępując do budowy np. domu często spotykamy się z wieloma nowymi pojęciami, o których do tej pory nie mieliśmy pojęcia. Istnieje wiele przepisów i dyrektyw, które określają normy czy też standardy, które należy spełnić, aby budowa była w pełni bezpieczna i wytrzymała. W poniższym artykule bliżej przyjrzymy się jednej z takich dyrektyw — dyrektywa CPR. 

Co to jest dyrektywa CPR?

 

Dyrektywa CPR (ang. Construction Products Regulation) to nic innego jak rozporządzenie Parlamentu Europejskiego oraz Rady Europejskiej nr 305/2011 z dnia 9 marca 2011 roku. Ustalenia te dotyczą wyrobów budowlanych — klasyfikacja oraz metody ich testowania. 305/2011 weszło w życie 1 lipca 2013 roku i stanowi zastępstwo dla dyrektywy 89/106 EEC.

 

Dyrektywa CPR dla kabli i przewodów

 

Dyrektywa dotyczy bardzo szerokiej gamy materiałów budowlanych, które będą służyć do naszej budowy. Nie inaczej jest również w przypadku przewodów i kabli. W ich przypadku ustalenia CPR opierają się na normie Europejskiej EN 50575:2014, która została wdrożona 1 lipca 2016 roku. Po tej dacie wszyscy, którzy zajmowali się importem czy produkcją takich produktów, mieli 12 miesięcy na dostosowanie się do nowych standardów. Co wniosła ta zmiana? Od 01.07.2017 r. przewody i kable instalacyjne były traktowane jako wyroby budowlane. Co za tym idzie, musiały spełniać narzucone normy.

 

Zgodnie z nowymi przepisami producenci mają obowiązek tworzenia i udostępniania Deklaracji Właściwości Użytkowych DoP (Declaration of Performance), a co więcej niezbędne jest znakowanie produktów, które podlegają pod normę, właściwym znakiem CE.

 

Przykłady norm dla przewodów

 

Jedną z wielu i zarazem jedną z ważniejszych norm dotyczących okablowania jest EN50575, która określa wymagania względem prawidłowego oznakowania w warunkach działania ognia, metody badań, a także oceny kabli zasilających, sterowniczych czy też telekomunikacyjnych w obiektach budowlanych z określoną klasą odporności pożarowej. Dzięki takim oznaczeniom będzie można w bardzo łatwy sposób określić, jak dany przewód będzie zachowywał się w przypadku wystąpienia pożaru. Przewody, podlegające pod powyższą normę dedykowane są do zasilania energią elektryczną oraz zastosowań telekomunikacyjnych w obiektach budowlanych, dzięki czemu będzie można zapobiec powstawaniu i rozprzestrzenianiu się ognia wraz dymem. 

Jednak jakie kable dotyczą Normy EN50575? Poniżej można zapoznać się z przykładami: 

• • kable elektroenergetyczne,
• • kable sterownicze i telekomunikacyjne,
• • kable światłowodowe.

 

Przed zmianami wprowadzonymi dyrektywą CPR, materiały, takie jak okablowanie, były zaliczane do produktów elektrotechnicznych, które podlegają pod zasady bezpieczeństwa Dyrektywy LVD (niskonapięciowa), co za tym idzie, musiały być oznaczane znakiem CE.
Zmiany wprowadzone przez normę EN50575 nałożyły obowiązek wykonania badań przez notyfikowane jednostki certyfikujące i laboratoria, przez co oznaczenie kabli będzie zgodne z klasą odporności na ogień. Dodatkowo konieczne jest przygotowanie Deklaracji Właściwości Użytkowych, w celu potwierdzenia Euroklasy produktu. Euroklasa zaś pozwala na badanie reakcji produktów budowlanych na działanie ognia, co pozwala na późniejsze sklasyfikowanie np. przewodów zgodnie z tymi samymi zasadami czy też kryteriami na terenie całej Europy. Oznaczenia te coraz częściej spotykane są na etykietach wyrobów budowlanych, a w przyszłości będzie to wymogiem.

 

Euroklasa	Testowane pod kątem	Dodatkowe	Przykłady produktów
Aca	EN ISO 1716	-	Przewody bezhalogenowe
B1ca	EN 50399   EN 60332-1-2	wydzielanie dymu (s1, s2), płonących kropli/cząstek (d1, d2) oraz kwasów (a1)	Przewody bezhalogenowe
B2ca	EN 50399  EN 60332-1-2	wydzielanie dymu (s1, s2), płonących kropli/cząstek (d1, d2) oraz kwasów (a1)	PVC twarde,   kable bezhalogenowe
Cca	EN 50399  EN 60332-1-2	wydzielanie dymu (s1, s2), płonących kropli/cząstek (d1, d2) oraz kwasów (a1)	kable bezhalogenowe
Dca	EN 50399  EN 60332-1-2	wydzielanie dymu (s1, s2), płonących kropli/cząstek (d1, d2) oraz kwasów (a1)	kable z bardzo dobrym gatunkowo PVC
Eca	EN 60332-1-2	brak wymagań	kable z PVC
Fca	Nie spełniające wymagań dla kabli klasy Eca	brak wymagań	kable polietylenowe oraz PVC

 

Materiał przewodów a łatwopalność

 

Materiały wykorzystywane do produkcji przewodów różnie reagują na ogień. Płaszcz przewodu zazwyczaj wykonany jest z łatwopalnych lub trudnozapalnych polimerów. Elektroizolacja natomiast często wykonywana jest z polichlorku winylu. Materiał ten bez żadnych dodatków jest bardzo łatwo palny, przez co ogień może się bardzo szybko rozprzestrzeniać, tak samo jak i dym czy inne emitowane gazy.

 

Polwinit, czyli inaczej polichlorek winylu w 60% procentach składa się z chloru oraz bardzo silnie trującego gazu (tzw. gaz bojowy), który był używany podczas I Wojny Światowej. W przypadku wystąpienia bardzo dużej temperatury polwinit wydziela chlor oraz chlorowodór, który w połączeniu z wodą tworzy kwas solny.
Podczas użytkowania instalacji w normalnych warunkach (nieprzekraczających dopuszczalnych temperatur) procesy te zachodzą bardzo powoli. W sytuacji pożarowej temperatura może wynosić nawet 200-300°C. W takich warunkach zachodzi rozkład związków chemicznych. Pożar powoduje spalanie zmiękczaczy, w wyniku czego powstaje czarny, żrący dym z toksycznymi gazami.

 

Klasy palności przewodów

 

Przewody i kable muszą podlegać rygorystycznym wymogom pod kątem palności, gdyż szacunkowo 60-80% śmiertelnych ofiar pożarów spowodowana jest przez zatrucia, uduszenia i brak możliwości szybkiej ewakuacji z miejsca pożaru. Dane te pokazują jak ważne jest, aby wyroby budowlane wykonane były z materiałów odpornych na bardzo wysokie temperatury, gdyż nie dość, że ograniczy to rozprzestrzenianie się ognia, to co ważniejsze, emisja żrących i trujących gazów nie będzie miała miejsca.

emisji gęstego dymu w kablach w płaszczu LSZH (LS0H) i PVC Źródło: Universitat Politècnica de Catalunya, BarcelonaTech Department of Engineering and Nautical Science

Norma EN 50399:2011+A1:2016 opisuje sposób badania przewodów pod kątem reakcji i odporności na ogień. Jeśli chodzi o klasy pożarowe, to mają być one oznaczone zgodnie z wytycznymi normy EN 50575.
Dyrektywa CPR definiuje podział na siedem Euroklas (Aca, B1ca, B2ca, Cca, Dca, Eca, Fca) określających reakcję na ogień z dodatkowymi kryteriami, wśród których można wymienić wydzielanie dymu, kwasowość produktów rozkładu termicznego i spalania. Klasa Aca to produkty niepalne, natomiast klasa Fca, to wszystkie te produkty, które nie klasyfikują się do Eca. Do kryteriów uzupełniających zaliczamy s1, s2 — wydzielanie dymu, d1, d2 — wydzielanie płonących kropel/cząstek, a1 — wydzielanie kwasów.

Zalecana klasa palności kabla w stosunku do klasy pożarowej budynku lub też jego strefy wg wytycznych Stowarzyszenia Elektryków Polskich.

Rodzaj budynku	Budynki jednorodzinne do 3 kondygnacji	Budynki
		mieszkalne lub strefy pożarowe ZL I-V	drogi ewakuacyjne
Klasa palności kabla	podstawowa	trudnozapalny	niezapalny
	Eca	Dca-s2, d1, a1	B2ca-s1a, d1, a1

W Polsce istnieją regulacje dotyczące klasy palności przewodu w budynkach o konkretnym charakterze. Poniżej został przedstawiony sposób takiej klasyfikacji.

   

Klasa reakcji na ogień w obrębie dróg ewakuacyjnych i poza drogami ewakuacyjnymi — Eca:

 
• • budynki mieszkalne jednorodzinne, zagrodowe i rekreacji indywidualnej, do trzech kondygnacji nadziemnych włącznie;
 
• • budynki mieszkalne oraz administracyjne w gospodarstwach leśnych do trzech kondygnacji nadziemnych włącznie;
 
• • budynki wolnostojące do dwóch kondygnacji nadziemnych włącznie, o kubaturze do 1500 m3 brutto, przeznaczone do celów turystyki i wypoczynku;
 
• • budynki wolnostojące do dwóch kondygnacji nadziemnych, gospodarcze w zabudowie jednorodzinnej oraz zagrodowej, a także w gospodarstwach leśnych;
 
• • budynki wolnostojące do dwóch kondygnacji nadziemnych włącznie o kubaturze 1000 m3 brutto, dedykowane do wykonywania zawodu lub działalności usługowo-handlowej z częścią mieszkalną;
 
• • garaże wolnostojące z maksymalnie dwoma stanowiskami postojowymi;
 
• • budynki wolnostojące o kubaturze do 1500 m3 przeznaczone do hodowli inwentarza.
 

   

Klasa reakcji na ogień w obrębie dróg ewakuacyjnych: Dca-s2, d1, a3 i poza drogami ewakuacyjnymi — B2ca-s1b, d1, a1:

• • budynki wysokościowe (WW) o wysokości ponad 55 m nad poziomem terenu;
 
• • budynki wysokie (W) o wysokości większej niż 25 m i mniejszej od 55 m nad poziomem terenu lub mieszkalne o liczbie kondygnacji nadziemnych ponad 9 do 18 włącznie;
 
• • budynki o kategorii zagrożenia ludzi ZL III — użyteczności publicznej niezakwalifikowane do kategorii ZL I i ZL II;
 
• • budynki o kategorii zagrożenia ludzi ZL IV — mieszkalne;
 
• • budynki o kategorii zagrożenia ludzi ZL V — zamieszkania zbiorowego niezakwalifikowane do kategorii ZL I oraz ZL II.
 

   

Klasa reakcji na ogień w obrębie dróg ewakuacyjnych: Dca-s2, d1, a2 i poza drogami ewakuacyjnymi — B2ca-s1b, d1, a1:

• • budynki z kategorią zagrożenia ludzi ZL I – zawierające pomieszczenia przeznaczone do jednoczesnego przebywania ponad 50 osób niebędących ich stałymi użytkownikami, a nieprzeznaczone do użytku ludzi o ograniczonej zdolności poruszania się;
 
• • budynki z kategorią zagrożenia ludzi ZL II – przeznaczone przede wszystkim do użytku ludzi o ograniczonej zdolności poruszania się, np. szpitale, żłobki, przedszkola, domy dla osób starszych.
 

   

Klasa reakcji na ogień w obrębie dróg ewakuacyjnych: Eca, a poza drogami ewakuacyjnymi — B2ca-s1b, d1, a1:

• • budynki PM i IN — budynki produkcyjne, magazyny, inwentarskie, itp.
 

   

Dyrektywa CPR — ułatwienie czy utrudnienie?

 

Wiele osób może myśleć, że rozporządzenie CPR dotyczy bezpośrednio projektowania oraz budowy obiektów. Dyrektywa jednak dotyczy wyłącznie zapewnienia bezpieczeństwa pożarowego. Co to zatem oznacza? Należy stosować kable o odpowiedniej klasie palności do charakterystyki budynku, zgodnie z analizą ryzyka, wykonaną przez projektanta instalacji teletechnicznej. Czyli np. w miejscach, gdzie konieczne jest zapewnienie wysokiego poziomu bezpieczeństwa, zalecane jest stosowanie kabli B2CA. Dyrektywa wprowadziła jednakowe klasy reakcji na ogień we wszystkich krajach europejskich. Dzięki temu nawet po sprowadzeniu przewodu z innego kraju Europy, będzie można rozszyfrować w łatwy i szybki sposób klasę palności.